به گزارش «شیعه نیوز»، ثبت مناسبت در تقویم کشور ما از اهمیت ویژه برخوردار است و مردم به ویژه در مناسبتهای مذهبی و ملی رفتار عبادی و مذهبی و اجتماعی خود را بر اساس تقویم تنظیم میکنند.
به سبب همین اهمیت اضافه یا کم شدن یک مناسبت به تقویم باید با تحقیق کامل و ارائه منابع معتبر انجام شود نه بر اساس مدارک و مسانید نامعتبر و احیانا اشتهار؛ آنچنانکه درباره برخی از فرزندان اهل بیت شاهد آن هستیم که سالروز ولادت یا وفات ایشان به منبع قابل اعتماد متکی نیست ( ولادت و وفات حضرت معصومه و ولادت و وفات حضرت عبدالعظیم) و متاسفانه کمتر کسی میخواهد و یا جرأت میکند این حقایق را بیان کند (حجت الاسلام ناصر رفیعی از معدود اشخاصی است که یکم ذیقعده 1393 در جمع زائران حرم حضرت معصومه این مطلب را به صراحت بیان کرد)
در سالیان اخیر روز هفتم صفر که فرا میرسد دوگانگی عجیبی در کشورمان حاکم است؛ در حالی که صدا و سیما و محافل عمومی به تبعیت از تقویم رسمی کشور این روز را به میلاد امام موسی کاظم (علیهالسلام) اختصاص میدهند، بیوت مراجع تقلید و علما و به طور دقیقتر شهر مقدس قم سیاهپوش و عزادار بود.
ماجرا از این قرار است که هفتم صفر به قول شیخ مفید، کفعمی و شهید اول، سالروز شهادت امام حسن مجتبی است و برخی از علما معتقدند این قول محکمتر از روز 28 صفر است.
در این میان دو دیدگاه وجود داشت.
اول اینکه: روز هفتم صفر ولادت امام کاظم (علیهالسلام) نیست؛ اشتهار آن به این مناسبت کار ناصرالدین شاه است و باید این اشتباه اصلاح شود.
نظر دوم اینکه: اگر چه هفتم صفر ولادت امام هفتم است، از آنجا که جنبه عزا بر شادی مقدم است باید در این روز مراسم عزا به پا شود. قائلان این دیدگاه سیره مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری «مؤسس حوزه علمیه» را نیز در اینباره مورد توجه قرار میدهند.
در این میان البته برخی از علما همانند مرحوم آیت الله بهجت معتقد بودند: بهتر است هم به ذکر فضائل و مناقب امام هفتم پرداخته شود و هم به ذکر مصیبت امام دوم.
انتقاداتی هم به سبب شادی برنامههای صدا و سیما در هفتم صفر و تبریک گفتن در این روز مطرح شد و برخی از ائمه جمعه تجدید نظر در این وضع را خواستار شدند.
این اعتراضها سبب شد که امسال در تقویم رسمی کشور، تاریخ ولادت امام موسی کاظم (علیهالسلام) از هفتم صفر به 14 ذی حجه تغییر یابد.
اضافه شدن یک مناسبت یه تقویم یا حذف شدن از آن تابع تشریفاتی است که در شورای فرهنگ عمومی انجام میشود. حجتالاسلام سید حسن شاهمرادی دبیر شورای فرهنگی عمومی در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه برخی از مراجع و علما با فرستادن نامه هایی به وزیر ارشاد، اصلاح تاریخ ولادت امام کاظم (علیهالسلام) را خواستار شدند افزود: مبنای تصمیم دبیرخانه در تغییر تاریخ ولادت امام هفتم، پژوهش یکی از محققان حوزه علمیه قم بوده است که پس از تأیید نهایی، در تقویم امسال درج شده است.
این پژوهشگر حجت الاسلام سید محمد صادق موحد ابطحی است که چند سال پیش کتاب «غریب مدینه» را با موضوع پژوهش و نگرشی بر اقوال شهادت امام حسن مجتبی (علیهالسلام) نوشته و بنا بر ضرورت موضوع، به تحقیق درباره تاریخ ولادت امام کاظم (علیهالسلام) نیز پرداخته است.
اما نکته مهم و قابل تأمل در پژوهش وی این است که تعیین 14 ذیحجه به عنوان تاریخ ولادت امام هفتم صرفا با استناد به چند قرینه و در نهایت استحسان از آن، انجام شده است و چنانکه پژوهشگر محترم هم اذعان میکند «امکان اینکه پژوهشگر دیگری به نتیجهای متفاوت برسد وجود دارد.» (علاوه بر اینکه خود ایشان هم تصریح میکند که ولادت 14 یا 15 است و نه لزوما 14 ذیحجه).
حال باید از مسئولان شورای فرهنگ عمومی پرسید که اگر چند سال دیگر نتیجه پژوهش دیگری بر خلاف این رأی بود (که امکان آن بسیار محتمل است) آیا دوباره تاریخ ولادت امام هفتم را تغییر خواهند داد؟!
به نظر میرسد هنگامی که سند محکمی دال بر تعیین تاریخ مذکور نیست باید 14 ذی حجه به عنوان یادروز میلاد (یا روز بزرگداشت میلاد) در نظر گرفته میشد نه سالروز!
و نکته مهم دیگر اینکه برخی از تقویمها (از جمله تقویم قدس) در تقویم سال 1394 همچنان هفتم صفر را به عنوان سالروز ولادت امام کاظم (علیهالسلام) ثبت کردهاند!
گفتگوی خبرنگار ما را با حجتالاسلام موحد ابطحی بخوانید.
درباره تاریخ ولادت امام موسی کاظم (علیهالسلام) اختلافاتی وجود دارد. چند قول در این باره مطرح شده و به نظرتان کدام قول صحیح است؟
در باب ولادت امام کاظم (علیهالسلام) دو دسته قول داریم. دسته اول اقوال برخی علما ( و نه روایات) است که تاریخ ولادت حضرت را هفتم ماه صفر تعیین کردهاند؛ همانند کتاب «تثبیتالامامه» اثر قاسم بن ابراهیم الرسی. از آنجا که این کتاب، روایی است باید گفت غیر از این روایت دلیل دیگری بر ولادت حضرت در هفتم ماه صفر نداریم و در واقع خبر واحد است.
همچنین علمایی مانند فتال نیشابوری در روضه الواعظین، شیخ طبرسی در إعلام الوری و ابنشهرآشوب در المناقب از این قول تبعیت کردهاند اما در قرن هشتم هجری در عبارت دقیق شهید اول در کتاب «دروس» و با بیان لفظ «قیل» این قول از درجه اهمیت ساقط و تضعیف شده است.
دسته دوم روایات یا اقوال علمایی هستند که مبنای ولادت را بر ماه ذیحجه گذاشته، اما روز آن را تعیین نکردهاند؛ علمایی همانند شیخ کلینی، شیخ مفید، شیخ طوسی، خطیب بغدادی، سبط ابن جوزی و شهید اول در این دستهاند.
باید گفت که روایات مشهور، ذیحجه را ماه ولادت امام هفتم میدانند. از جمله کتاب محاسن بَرقی (ج 2 ص 314) که در روایت مفصلی از ابوبصیر نقل میکند: ما «حج» را خدمت امام صادق (علیهالسلام) انجام دادیم، در همان سالی که پسرش موسی متولد شد و چون در ابواء (منزلی میان مکه و مدینه) منزل کردیم، برای ما سفره چاشت انداخت ... در این میان که ما چاشت میخوردیم فرستاده حمیده (همسر امام صادق) آمد و به ایشان گفت: حمیده عرض میکند: ... من دردی مثل حال زائیدن در خود احساس میکنم... .
امام برخاست و با او رفت و پس از بازگشت فرمود: خدا به من پسری داد که بهترین کسی است که خدا در خلق خود آفریده و... (روایت به اختصار نقل شد)
در همین کتاب ( ج2 ص 418) روایتی از منهال قصاب نقل شده است که میگوید: از مکه به قصد مدینه بیرون آمدم. در مسیر خود، وقتی به ابواء رسیدم که در آنجا، موسی بن جعفر (علیهماالسلام) به دنیا آمده بود. من در رفتن به مدینه از امام صادق (علیهالسلام) پیشی گرفتم و ایشان یک روز پس از من وارد شهر شد و مردم را (به میمنت تولد فرزند و به عنوان ولیمه آن) سه روز اطعام نمود.
در کتاب دلائل الامامه نوشته طبری ص 303 هم روایتی از امام عسکری (علیهالسلام) نقل شده است که فرمودند: امام کاظم (علیهالسلام) در ماه ذیحجه در ابواء به دنیا آمد.
همان طور که ملاحظه میکنید در دو روایت نخست تصریح شده است که ولادت امام کاظم (علیهالسلام) اولا: در بازگشت از سفر حج تمتع بوده است؛ ثانیا: در همان سالی بود که حج به جا آوردیم (نه در ماه صفر سال بعد) ؛ ثالثا: از روایت منهال به دست میآید که در ابواء و در ماه ذیحجه بوده است. همین روایت موجب میشود که اگر قبول کنیم میان علما شهرتی بر وقوع ولادت حضرت در هفتم ماه صفر باشد با وجود این روایات از قدرت ساقط و ضعیف میگردد.
* با توجه به اینکه در روایات تاریخ دقیق برای ولادت امام کاظم (علیهالسلام) تعیین نشده است، شما چگونه 14 ذیحجه را تاریخ ولادت دانستهاید؟
این نتیجه مجموعه ای از برداشت از قرائن است.
در وسائل الشیعه باب «استحباب سرعه العود إلی الاهل، وکراهه سبق الحاج وجعل المنزلین منزلا» دو روایت از امامین صادقین (علیهماالسلام) داریم که استحباب به زودتر بازگشتن به مدینه تصریح میکنند. با توجه به اینکه بر اساس روایات، در آن روزگار مسافران هر روز تقریبا 24 میل طی میکرده اند و نیز از مکه تا ابواء حدودا 99 میل مسافت است، پس امام صادق (علیهالسلام) این مسیر را حداکثر در دو روز طی کرده اند.
با توجه به روایت منهال که پیش از این ذکر شد قاعدتا امام صادق (علیهالسلام) پس از اعمال حج یعنی دوازدهم ذیحجه سریعا به سوی مدینه بازگشتهاند و فاصله هر دو منزل را در یک منزل طی کردهاند.
به این ترتیب به دست میآید که امام کاظم (علیهالسلام) در فاصله دو روز پس از اعمال حج تمتع یعنی چهاردهم ذیحجه به دنیا آمدهاند.
*با توجه به مطالبی که بیان کردید چهاردهم ذیحجه صرفا یک تخمین تاریخ است و امکان دارد که محقق دیگری این دلایل را رد کند یا قرائن دیگری بیابد که تاریخ 14 ذیحجه را تغییر دهد؟
بله. البته هنوز این موضوع در دامنه تحقیق است و با توجه به عرایضی که داشتم این تاریخ بین 14 و 15 ذیحجه میتواند باشد.
